وضعیت کردستان
سند شماره (36)
از: سفارت آمریکا تهران تاریخ: 9 سپتامبر 7918 شهریور 58
به: وزارت امور خارجه واشنگتن، دی. سی. فوری
طبقه بندی: خیلی محرمانه
شماره سند: 9904 تهران
موضوع: وضعیت کردستان
1 (تمام متن خیلی محرمانه)
2 اکنون به نظر می رسد که نیروهای مسلح دولت موقت ایران، کنترل تمام شهرهای عمده منطقه
کردستان را در اختیار دارند. طبق گزارشهای رسیده نیروهای مسلح دولت موقت ایران، پیرانشهر را در
تاریخ 14 شهریور و سردشت را در شامگاه 15 شهریور تصرف نمودند. نیروهای شورشی کرد به تپه ها
عقب نشینی کردند و تاکنون هیچ حمله چریکی متشکل را بر علیه نیروهای دولتی آغاز ننموده اند. اگر چه
نیروهای دولتی در تاریخ 12 شهریور وارد مهاباد شدند، ظاهرا مردم شهر در تاریخ 14 شهریور تظاهرات
نسبتا وسیعی به طرفداری از کردها (گزارشهای مطبوعات حاکی از 2000 تظاهر کننده بود) برگزار
نمودند که توسط نیروهای دولتی که اقدام به شلیک هوایی کردند، در هم شکسته شد.
ص: 802
3 روز جمعه 16 شهریور، یک گروه از سران عالیرتبه دولت موقت ایران به ریاست نخست وزیر
بازرگان از مهاباد و شهرهای دیگر کردستان دیدار نمود.(این گروه شامل وزیر کشور صباغیان، رئیس
ستاد مشترک تیمسار شاکر و فرمانده ارتش فلاحی بود.) این گروه به احتمال بسیار زیاد کمکهای مورد
نیاز و احتیاجات مربوط به آبادانی و توسعه منطقه کردستان را مورد بحث قرار داد. در طی این ملاقات،
بازرگان یک بار دیگر به طور عمومی این گفته خمینی که عفو دولت موقت ایران برای شورشیان تکرار
نمی شود و به سران حزب دمکرات کردستان مربوط نمی گردد، را تکرار نمود. به علاوه، خمینی در 18
شهریور در یک صحبت بسیار احساساتی و مهیج به مناسبت 17 شهریور، برای کلیه کردهای جوانی که به
توسط رهبرانشان فریب داده شده اند، عفو عمومی اعلام کرد.
4 خلخالی، قاضی انقلابی همچنان در مناطق مختلف کردستان در سفر بوده و دادگاههای انقلابی بر پا
می کند. ظاهرا او یک مرکز موقت در مهاباد تأسیس نموده است. در تاریخ 12 شهریور در یک مصاحبه با
تهران تایمز، خلخالی اعلام داشت که بر خلاف گزارشهای مطبوعات بین المللی مبنی بر 90 اعدام در
کردستان، «فقط 53 نفر در منطقه اعدام شده اند». خلخالی اضافه کرد که او بیش از 1000 نفر را بخشیده
است و انتظار ندارد که بیشتر از این حکم صادر کند.
نظریه: سفارت حساب ارقام اعدام شدگان به خاطر شرکت مستقیم در شورشهای کردستان را که در
مطبوعات تهران منتشر شده اند، نگهداشته است و ارقام ما برای اعدام شدگان 56 می باشد؛ 9 نفر از اینها
افسران نظامی دولت موقت ایران بوده و به نظر می رسد که تعدادی از بقیه نیز کرد نبوده اند. سفارت گمان
می کند که رقمی که خلخالی اعلام کرده نسبتا صحیح است، زیرا وی هرگز ارقام اعدامیانش را کتمان
نمی کند. شعار عدالت اسلامی خلخالی همچنان «چشم در مقابل چشم» است. در مصاحبه مذکور،
خلخالی گفت که سختترین مجازاتی که او تعیین کرده است برای مردی بود در مهاباد که دندان یک زندانی
را شکسته و او را کور نموده بود. خلخالی گفت که او نیز همان مجازات را برای مرد تعیین کرده بود، ولی
چون بستگان شخص مضروب، محکوم را عفو کرده بودند، از کور کردن وی خودداری نمود (روش
اسلام).
5 مطبوعات فارسی زبان و انگلیسی زبان مختصرا این خبر را، که کمیته حقوق بشر سازمان ملل
متحد روز جمعه از دولت موقت از ایران خواسته است تا «اعدامهای صحرایی کردهای ایرانی» متوقف
گردد را درج نموده اند. سفارت از 14 شهریور به بعد که 4 شورشی در سقز اعدام شدند هیچ گزارش
دیگری در مورد اعدامها دریافت ننموده است. به خصوص، در مهاباد به نظر می رسد که بعد از تصرف آن
در 12 شهریور هیچ اعدامی صورت نگرفته است.
6 رهبران دولت موقت ایران، همین طور خمینی، با بردن چیزی که آنها آن را یک پیروزی نظامی بر
علیه نیروهای شورشی کرد می دانند، اکنون به طور وضوح سعی بر این دارند که با پیشنهادات ارسال کمک
به منطقه و رفتار خوب با کلیه شورشیان بجز رهبران آنها، وفاداری آنها را به خود جلب کنند. باید دید که
آیا رهبران شورشی کرد در تپه ها به نیروهای دولت موقت اجازه پیشبرد این سیاست را خواهند داد و آیا
کردهای منطقه که تحت کنترل دولت هستند واز سیاستهای خشن دولت سخت رنجیده اند، مایل به
همکاری با دولت موقت در جهت پیاده کردن آرامش هستند.
تامست
نظریات ترکها در مورد مشکلات کردها در ایران
ص: 803
سند شماره (37)
از: سفارت آمریکا در آنکاراتاریخ: 10 سپتامبر 7919 شهریور 58
به: وزارت امور خارجه واشنگتن، دی. سی.
طبقه بندی: خیلی محرمانه 6618 آنکارا
شماره سند: 6618
موضوع: نظریات ترکها در مورد مشکلات کردها در ایران
1 (تمام متن خیلی محرمانه)
2 این یک پیام اطلاعاتی است، نیازی به اقدام نیست.
3 کاکسال، مدیر بخش خاورمیانه و شمال آفریقای وزارت امور خارجه به ما گفته است ترکها
شنیده اند که ایرانیها در حال برنامه ریزی برای انجام یک حمله نظامی علیه تمرکز شورشیان کرد در منطقه
نزدیک مرز عراق می باشند. در حالی که اوضاع در مناطق کردنشین در حال حاضر آرام به نظر می رسد،
گزارشهای رسیده اظهار می دارند که مقابله قدرت بین دولت مرکزی و مخالفین کرد محدود است، ولی
معتقد بودند که کردها، با وجود کمبود اتحاد بین گروههای مختلف، توانسته بودند که مقدار قابل توجهی
اسلحه جمع آوری کنند و می توانند یک تهدید قابل ملاحظه ای علیه نیروهای دولت مرکزی ایران باشند.
4 امکان عمل نظامی نزدیک مرز عراق مسئله عکس العمل عراق را به وجود می آورد، دولت ترکیه تا
به حال در مورد اینکه عراق در قبال ایران چه بازی انجام می دهد، مطمئن نیست. از یک طرف تزلزل در
منطقه کمکی به عراق نکرد. از طرف دیگر، موارد برخورد ایران انقلابی و عراق آن اندازه است که عراق
احتمالاً بخواهد که نیروهای ضد خمینی را تقویت کند.
5 با توجه به وابستگی بین کردهای ایرانی و کشورهای خارجی، کاکسال گفت که گزارشهای زیادی
وجود دارد، ولی شواهد محکمی، دال بر دخالت خارجی در امور کردهای ایران زیاد در دست نیست. او
تصور می کرد که قدرتهای خارجی با وجود انکارهای قابل پیش بینی، لزوم بسیاری در درگیر ساختن
خود در فعالیتهای کردها احساس خواهند کرد.
6 کاکسال با توجه به همبستگی ترکها با کردهای ایران، تأکید کرد گزارشهای مطبوعاتی اخیر که
کردهای ترکیه کمکهای زیادی ارائه می دهند، کاملاً جعلیات مطبوعاتی بودند. دولت ترکیه تا به حال
چنین به نظرش نرسیده بود که بین اینها رابطه قابل توجهی وجود داشته باشد. اگر چه واضح است، که آنچه
برای کردهای ایران اتفاق افتاد در طرز برخوردهای کردهای ترکیه تأثیر خواهد داشت.
6 به این دلیل، همچنین به دلیل علاقه به ثبات منطقه، توجه عمده دولت ترکیه این بود که ایران تمامیت
ارضی خود را حفظ کند و دولت مرکزی قوی و مؤثری داشته باشد. به همین دلیل دولت ترکیه با علاقه و
تصدیق بیانیه اخیر کاردار لینگن در مورد تضمین حمایت ایالات متحده از تمامیت ارضی ایران را متذکر
شده بود.
7 نظریه: کاکسال در عین حال که تازه بر سر این کار آمده و پیش از این با گروه طرح ریزی خط مشی
کار می کرده، به طور چشمگیری در بحث مسئله کردها از اسلافش صریحتر بود.
سپیرس
اوضاع کردستان عراق
ص: 804
سند شماره (38)
از: دفتر حفاظت منافع آمریکا در بغداد.تاریخ: 13 سپتامبر 7922 شهریور 58
به: وزارت امور خارجه واشنگتن، دی. سی.طبقه بندی: خیلی محرمانه
گزارشگر: ادوارد.ال.پک شماره سند: 1942
موضوع: اوضاع کردستان عراق
1 (تمام متن خیلی محرمانه)
2 بر پایه گزارشهای یک منبع کاملاً آگاه که اخیرا از مرخصی یک هفته ای خود در سواحل دریاچه
«دوکان» و مناطق سلیمانیه بازگشته است، اوضاع مناطق کردنشین عراق از تاریخ 16 شهریور کاملاً آرام
بوده است. غم زد و خوردهای گسترده ای که آن طرف مرز ایران جریان دارد، نیروهای گشتی ارتش عراق
در منطقه دوکان چندان زیاد نیست و به نظر می رسد که در حال «راحت باش» باشند. منابع دیگر گزارش
می دهند که مناطق دوردست نواحی شمال عمادیه نیز از آرامش برخوردارند و جهانگردان به آزادی در
سر تا سر منطقه رفت و آمد می کنند. در واقع دیپلماتهای مقیم بغداد اخیرا مجوزی از وزارت امور خارجه
دریافت داشته اند تا بر اساس آن از منطقه عمادیه دیدن کنند. این اقدام در عرض چند ماه گذشته اولین
باری است که اتفاق می افتد. به طور خلاصه باید گفت «شواهد عینی حاکی از آن هستند که هیچ گونه
مشکل جدی وجود ندارد».
3 همکاری کردهای عراق که همچنان درگیر مقاومت مسلحانه هستند و همقطاران ایرانی آنها
بی شک در حال تشکل است. اما به نظر نمی رسد که امنیت کلی کردستان عراق را تحت تأثیر قرار دهد.
(این برداشت) لااقل در حال حاضر مصداق دارد. گزارشهای رسیده حکایت از آن دارند که گروههایی از
اکراد عراق برای یاری برادران محاصره شده خود از مرز گذشته اند. این عمل شاید بیانگر آرامشی باشد که
فعلاً در نواحی شمالی عراق جریان دارد. از نظر ما، کردهای عراق که به طور فعالانه ای حرکتهای ضد
دولتی خود را ادامه می دهند. در مرحله نخست تمایل دارند که در عراق باقی بمانند و طبق معمول از ایران
به عنوان یک پناهگاه ایمن و سالم استفاده کنند و (البته) عکس این موضوع نیز صادق است.
4 ما از شمار اکراد پناهنده عراقی به ایران آگاهی نداریم (پاراگراف 4 مأخذ الف)، و از آنچه به اطلاع
ما رسیده است پیداست که به ویژه پس از وخامت اوضاع ایران بسیاری از آنان که در آنجا (ایران) باقی
مانده اند برای بازگشت به عراق (و استفاده) از بخشودگی (دولت) که همچنان در جریان و اعتبار است، با
دولت عراق وارد مذاکره شده اند. ما نمی دانیم آیا تعداد اکراد ایرانی که (احتمالاً) به عنوان پناهنده از مرز
عبور خواهند کرد، قابل توجه خواهد بود (یا نه؟). اما شک داریم که عراق آمادگی پذیرش تعداد زیادی از
آنها را داشته باشد. از سوی دیگر دولت عراق به احتمالی تمایل دارد که هر کرد عراقی را که بخواهد از عفو
دو ماهه دولت استفاده کند، بپذیرد. اگر چه (این کردها) خلع سلاح خواهند شد و شاید (هم) به طور موقت
در یکی از نقاط دیگر کشور اسکان داده شوند. سیاست جاری عراق این است: یکی دو سال اکراد را در
مناطق خارج از کردستان اسکان داده و تحت نظر بگیرد و سپس در زمینهای پست و هموار کردستان
دهکده های جدید احداث نماید.
5 با توجه به نقطه نظر مذکور در «پاراگراف 4 مأخذ الف» در مورد تلاشهایی که در جهت بی ثباتی
شمال عراق صورت می گیرد، ما معتقدیم که ایرانیان به اهمیت مسئله کردستان برای خود و دیگران آگاهی
ص: 805
دارند و نقشی در به آشوب کشیدن آن ناحیه به خصوص ندارند. این موضوع که آیا کردهای عراق خود
رأسا یک حرکت چریکی بزرگ را در مناطق شمالی عراق آغاز خواهند کرد یا نه، در حال حاضر مسئله
دیگری است.
اما یک مهاجرت کنترل نشده از ایران به ویژه اگر فراریان برای باز کردن راه خود به زور متوسل شوند
می تواند عمل و عکس العمل دولت عراق و کردها را برانگیزد.
بر اساس برآوردهای ما، اکراد عراقی اگر تمایل داشته باشند، قبل از دست یازی به هر اقدام جدی
برای تشدید فعالیتهای ضد دولت عراق ترجیح خواهند داد، چند ماهی صبر کنند. در طول زمستان،
نیروهای نظامی از مناطق دور دست کوهستانی عقب نشینی می کنند و حضور ارتش در بلندیها به
اردوگاه های ارتشی محدود می شود.
6 مرحله کلی آرام سازی کردستان، یک مرحله طولانی و آهسته ای می باشد. حضور گسترده نظامی
در منطقه کلیه حملات را خنثی می کند، بجز حملات ناهماهنگ و پراکنده ای که به صورت ضربتی انجام
خواهند شد. از نظر محکم کاری مثبت قضیه، فعالیتهای اقتصادی و اجتماعی دولتی در منطقه به سرعت
پیش می روند. این فعالیتها شامل جهانگردی، صنعت، برنامه های کشاورزی و برنامه های دیگری هستند
که مستقیما با پروژه های خانه سازی، جاده سازی، احداث مدارس و بیمارستانها در ارتباط می باشند. این
برنامه که هدفش خنثی سازی تمایل مردم به استقلال کردستان می باشد به احتمال زیاد موفق خواهد بود،
چنانچه فرصت کافی داشته باشد.
7 کردهای عراقی به تروریسم متوسل نشده اند، چنانچه سایر گروه های استقلال طلب امروزی
متوسل شده اند، و کارگرهای خارجی و جهانگردان آزادانه در منطقه می گردند. این مسئله باعث می شود
که اطلاعات در مورد فعالیتهای ایشان کم باشد و در عین حال تفاوت موجود بین کردها و دیگران رانشان
می دهد. دلایل زیادی برای این طرز رفتار وجود دارد. یکی از آنها این است که بیشتر اکراد عمیقا به زیر
بنای اقتصادی دولتی عراق وابستگی پیدا کرده اند و با اعمال تروریستی این زیر بنا متزلزل خواهد شد و
اکراد از این موضوع خوششان نمی آید. یک دلیل دیگر این است که در سال 1977 هنگامی که 25
پیشاهنگ از سنین 12 تا 14 سال کشته شدند، افکار عمومی چنان با این مسئله رو به رو شدند که کردها
فکر کردند و به این نتیجه رسیدند که این گونه اقدامات اثر منفی خواهد داشت. سایرین معتقدند که «چتر
امنیتی» دولت عراق در منطقه به قدری مستحکم است که فعالیتهای چریکی بالاجبار در شب و در مناطقی
صورت می گیرند که دور افتاده می باشند و در آنجا جهانگردی وجود ندارد. نتیجتا حملات ضد دولتی
محدود می گردد به حملات به پاسگاههای پلیس و ساختمانها و مراکز مشابه نظامی دولتی که باعث نفوذ
بیشتر دولت در منطقه خواهند بود.
8 احتمال قیام مردم یا ناآرامی در سطح گسترده ای در کردستان خیلی کم می باشد، مگر اینکه
تحولات اساسی سیاسی به وجود آید، که این امر با وضع فعلی در ایران بعید به نظر نمی رسد. حوادث و
درگیریهای کوچک وجود خواهد داشت، ولی اقلاً برای سالیان زیادی، صدام و حزب بعث به نظر می رسد
که از پس مشکلات برآیند و با خشونت بتوانند با مسائل برخورد نمایند. در همین مدت کار توسعه و
گسترش مسائل اقتصادی در منطقه ادامه خواهد داشت، که احتمالاً همکاری و به کارگیری کردهای عراق
را نیز به همراه خواهد داشت.پک
موقعیت کردها
ص: 806
سند شماره (39)
از: سفارت آمریکا تهران تاریخ: 17 سپتامبر 7926 شهریور 58
به: وزارت امور خارجه واشنگتن، دی. سی. فوری خیلی محرمانه
شماره سند: 0139
موضوع: موقعیت کردها
1 (تمام متن خیلی محرمانه)
2 مناطق کردنشین طی هفته گذشته نسبتا آرام بود. هر چند کماکان گزارشهایی مبنی بر وقوع زد و
خوردهای پراکنده میان نیروهای دولتی و شورشیان کرد به گوش می رسد. دولت موقت ایران مجددا
کنترل خود را بر تمام شهرهای عمده منطقه اعمال کرده است ظاهرا پیکاری را در مورد توسعه اقتصادی
در منطقه آغاز کرده است. هنوز اطلاعات کاملی در این مورد نداریم و سفارت حاضر نیست پیش بینی کند
که پیروزی ظاهری نیروهای دولتی در پس گرفتن کردستان یک موفقیت دائمی است.
3 طی هفته گذشته نیروهای دولتی پس از برقراری کنترل بر کلیه شهرهای کردنشین، مشغول
عملیات پاکسازی بوده اند. روزنامه کیهان در تاریخ 24 شهریور گزارشهایی پیرامون چند درگیری در
نزدیکی مرز ترکیه در آذربایجان غربی و مناطق پیرانشهر، سردشت و سلماس درج کرد. گزارشهای دیگر
حاکی از تیراندازی شبانه در منطقه مهاباد است. یک گزارش پر پیچ و تاب از سردشت حکایت از آن دارد
که ارتش 400 تن از اعضای حزب دموکرات کردستان را در منطقه به محاصره در آورد و با جت و
هلیکوپتر آنان را در مورد حمله قرار داده است (ما هیچ چیز در تأیید این مطلب نداریم).
4 به نظر نمی رسد که ایران مشکلی با عراق یا ترکیه در مناطق مرزی داشته باشد. یک گزارش
مطبوعاتی حاکی از آن است که ترکیه از دادن اجازه به مردم برای فرار به ترکیه از طریق سرو خودداری
کرده است. خلخالی، قاضی شرع، ادعا کرد که هفته گذشته نیروهای مسلح عراق در 25 کیلومتری جنوب
غربی بانه به مواضع چریکهای کرد ایران حمله کرده و کردها را مجبور به عقب نشینی تا مرز ایران کرده اند.
خلخالی پرونده شش عراقی اسیر شده را که همراه شورشیان کرد می جنگیدند، با احتیاط غیر معمولی
بررسی می کند. هر چند دادگاه وی، آنها را به مرگ محکوم کرده است، لیکن آنها را به خاطر تجدید نظر در
پرونده هایشان به تهران آورده اند.
5 از تاریخ 17 شهریور تنها دو کرد اعدام شده اند و احتمالاً این اعدامها ربطی به فعالیت شورشیان
کرد نداشته است. با بازگشت خلخالی به قم به نظر می رسد که از سرعت اعدامها تقریبا تا حد رکود کاسته
شده است. احتمالاً این امر منعکس کننده موضع بخشاینده تر دولت موقت ایران نسبت به یک مغلوب
است. معهذا سفارت در شگفت است که احیانا احتیاط دولت موقت ایران ناشی از این حقیقت باشد که
کردها تعداد نسبتا زیادی (حدود 80150) گروگان دولتی را در اختیار دارند. قضیه به هر صورت که باشد
ما نیز تصور می کنیم که تاکنون سیاست اعدامهای دولت موقت ایران خسارت عمده ای بر قبایل کرد شدیدا
وفادار وارد آورده است. دو نفر از جدیدترین اعدامیهای کرد از اعضای خانواده های سرشناس سنندج
بودند. یکی به نام «بهرام کمانگر» که متهم به فعالیتهای آشوبگرانه و اشغال اراضی اطراف شهر با توسل به
زور بود، و دیگری علیرضا سنندجی (معروف به ولی خان) متهم به داشتن روابط نزدیک با رژیم گذشته و
قتل یک کشاورز و تجاوز به عنف نسبت به یک زن روستایی بود. صرف نظر از صحت این اتهامات به ویژه
ص: 807
احتمال دارد که این اعدامها، دو قبیله بسیار نیرومند کرد را بیش از پیش از یکدیگر جدا سازد.
6 همان طور که قبلاً گزارش شد، مقامات دولت موقت ایران کماکان بر مقاصد خود مبنی بر کمک به
مناطق کردنشین جهت جبران خسارتهای جنگ و توسعه اقتصادی تأکید می نمایند. معهذا، «شکیبا»
استاندار کردستان که خود یک کرد است، به مطبوعات گفت که هر چند وی در ابتدا اطمینان داشت که
اوضاع بهبود خواهد یافت لیکن دیگر اطمینانی نداشت. به نقل از وی گفته شد که «اوضاع در کردستان به
سرعت رو به وخامت نهاده است». وی می افزاید که این اوضاع در نتیجه مجازاتهایی است که خلخالی در
مورد شورشیان صادر می کند و همچنین درنتیجه اعمالی که پاسداران انقلاب و کمیته های مذهبی انجام
می دهند.
7 نظریه: واکنش خشن دولت نسبت به وضعیت کردها دو نتیجه داشته است: دولت موقت ایران کنترل
بی چون و چرای خود را بر شهرهای عمده کردنشین و راههای ارتباطی تا مرزها، اعمال کرده است.
همچنین به نظر می رسد، شاید به طور موقت، هرگونه زمزمه خودمختاری در مناطق سنی نشین را سرکوب
کرده باشد. بدیهی است که اطلاعات کافی در این مورد نداریم. ما نمی دانیم که شورشیان کرد تا چه حد
قوی و متحد خواهند بود. ما گمان می کنیم که در آینده قابل پیش بینی حملات چریکی سطح پایینی توسط
گروههای مختلف علیه نیروهای مسلح دولت موقت ادامه خواهد داشت.
هنوز خیلی زود است که بگوییم این جنگ به یک جنگ چریکی تمام عیار که از حمایت فعالانه مردم
شهرها برخوردار است. یعنی جنگی که می تواند کنترل دولت موقت را بر شهرها و ارتباطات جدا مورد
تهدید قرار دهد. تبدیل خواهد شد یا نه. لینگن
دولت عراق دستور بازگشت کردها به شمال را می دهد
سند شماره (40)
از: دفتر حفاظت منافع آمریکا در بغداد.تاریخ: 27 سپتامبر 795 مهر 58
به: وزارت امور خارجه واشنگتن، دی. سی.خیلی محرمانه
رونوشت: سفارت آمریکا در تهران
گزارشگر: ادوارد ال. پک
شماره سند: 2045
موضوع: دولت عراق دستور بازگشت کردها به شمال را می دهد
1 (طبقه بندی نشده) در 29 شهریور، رئیس جمهور عراق، صدام حسین حکمی صادر کرد مبنی بر
تجویز بازگشت کردهای بارزانی مستقر در مرکز و جنوب به مناطق شمالی خودمختار. فرمان متذکر
می شود که تعدادی از کردها به خاطر «شرایط غیر عادی» که قبل از ابلاغ حکم خودمختاری در 20 اسفند
1352 پیش آمد از منطقه حرکت کرده بودند.
2 (خیلی محرمانه) حکم مزبور غالبا به عنوان اطلاعیه ای از جانب دولت عراق تلقی می شود، که او،
برخلاف ایران، در حال حاضر هیچ ترسی از اقلیت کرد خود، علی الخصوص همان گروهی که در اوائل
سالهای 70 شورش ضد دولتی را رهبری می کرد، ندارد. نام «کردهای بارزانی»
کم و بیش به هواداران حزب دمکرات کردستان تحت رهبری بارزانی اطلاق می شود، تنها حزب کردی که
واقعا پیروانی برای خود دارد.اما با عضویت در PPNFخود را قانونی نکرده است. بر طبق این حکم، حدود
ص: 808
000/10 نفر واجد شرایط هستند که به طرف شمال حرکت کنند، اما بدیهی است که آنها در عوض انتقال
یافتن به دهکده های پیشین خود در کوهستانها، به قرارگاههای جدید دولتی واقع در کوهپایه های مناطق
کردنشین برده خواهند شد. عملیات استقرار محدود توسط دولت عراق با دقت شدید زیر نظر خواهد بود و
بنابراین نسبتا آرام انجام خواهد گرفت. آنهایی که مایل به تغییر مکان هستند، باید اول تقاضایشان را برای
انجام این کار ثبت کنند و سپس منتظر ابلاغ محلهای مسکونی بمانند. در همین ضمن، دولت عراق به طور
مداوم در حال تبلیغ در مورد تلاشهای دیگرش برای کردها از نظر تسهیلات و امکانات استخدامی
می باشد.
3 (خیلی محرمانه) نظریه: این حکم فقط یک ماه بعد از ابلاغ عفو عمومی صدام به کردها صادر
می شود (تلگراف مرجع).
به نظر می رسد که این عمل برای بسیاری از عراقیها شگفت آور است. زیرا که بیانگر یک اعتماد به
نفس در زمینه کنترل دولت عراق روی کردها می باشد که ممکن است به خصوص با توجه به اغتشاش
موجود کردها در ایران قدری ناپخته باشد. حکم مزبور در اصل به نمایش گذاشتن آرامش کردهای عراق
در همان حالی است که ایرانیان برای کنترل کردهایشان به سختی تلاش می کنند. با این همه به نظر می آید
که دولت عراق از خطر سرایت جنگهای برون مرزی بداخل عراق کاملاً آگاهی دارد و بر طبق شایعات، سه
کمپ برای جمع آوری پناهندگان کردی که از جنگ فرار می کنند، به وجود آورده است. ما تردیدی نداریم
که ورود و خروج از کمپها شدیدا زیر نظر دولت عراق می باشد، اما بدون شک ترددهای مرزی از هر دو
طرف وجود دارد، که بدون کنترل ادامه می یابد.پک
سند شماره (41)
از: سازمان خبر رادیوهای بیگانه تل آویوتاریخ: 12 اکتبر 79 10 مهر 58
به: سازمان خبری رادیوهای بیگانه واشنگتن دی. سی. صدای آمریکا. واشنگتن دی. سی. مرکز انبار
سازمان خبری واشنگتن سازمان خبری در لندن کاورشم نیکوزیا کادر گروه چهارم عملیات روانی
درفورت براگ NPIC واشنگتن ستاد مرکزی نیروی هوایی در رامشتین
صدای ملی ایران از حقوق کردها دفاع و از منع فعالیت آنها انتقاد می نماید
(مخفی) صدای ملی ایران به فارسی برای ایران ساعت 30/17 به وقت گرینویچ 9 مهر58
(تفسیر بدون ذکر مأخذ: «بیانیه لکه ننگ را از دامن تاریخ ایران پاک کنیم»)
بدون طبقه بندی
متن
هم میهنان عزیز: نیروهای ملی کشور از ادامه بی ثباتی در منطقه کردستان عمیقا نگران می باشند.
دلایل به وجود آمدن این حوادث در این منطقه روشن می باشد و این مسئله چندین مرتبه مورد بحث قرار
گرفته است. زیر شعار دروغین دفاع از اسلام، عوامل امپریالیسم و صهیونیسم سعی دارند به نیروهای
حقیقی انقلاب و تقاضاهای مشروع و منصفانه مردم کرد برای به دست آوردن خودمختاری اداری و
فرهنگی در چهار چوب تمامیت ارضی و وحدت ملی ایران ضربه وارد آورند.
مرگ زنان، بچه ها و پیران بی دفاع در کردستان پیش درآمدی برای نابودی آزادی در کشور می باشد،
ص: 809
گر چه امام خمینی تأکید دارند که انقلاب به خاطر نابود نمودن آزادی به وجود نیامد. این مطلب را باید
برای همه روشن نمود که اعدام، کشتار، یادداشت، اخراج و بمباران راه مناسبی برای شفا دادن بیماریهای
اجتماعی نمی باشد. در همین ضمن این مطلب باید درک گردد که در کشور ما خلقهای مظلوم و
ستمدیده ای هستند که یکی از آنها مردم کردستان می باشند. در دوران حاکمیت سلسله پهلوی مردم
کردستان همانند بقیه مردم ایران از حق انتخاب نهادهای قدرت محلی محروم بودند. مقامات اداری،
استانداران و مدیران کل به وسیله شاه انتخاب می شدند و به وسیله مجلس، به وسیله درباریان، مزدوران
امپریالیسم و استعمار انتخاب می شدند. مقامات نظامی و غیر نظامی، عوامل ساواک و خانها و سران
مرتجع ایلهای کردستان این مردم ستمدیده را غارت می نمودند. در عوض پیشبرد حیات اقتصادی و
فرهنگی و سیستم درمانی در کردستان، توپ و پلیس به منطقه کردستان فرستاده می شد. وقتی که طاقت
مردم کرد به منتهای خود رسید و مردم کرد بر علیه این استبداد اعتراض نمودند، آنها را تحت شعار مبارزه
با به اصطلاح راهزنها، خرابکاران و جدایی طلبان سرکوب نمودند. هویت فرهنگی و ملی مردم کرد مورد
توهین قرار می گرفت. در نتیجه کردستان به یکی از مناطق عقب افتاده و ستمدیده کشورمان تبدیل شد و
زندگی برای ساکنان این منطقه به صورت یک جهنم واقعی درآمد.
این مسئله روشن می باشد که مردم کردستان نقش با ارزشی در به وجود آمدن فرهنگ قدیمی ایران
بازی کرده اند و آنها فداکاری فراوانی در مبارزه برای به دست آوردن استقلال و آزادی کشور نمودند.
تحت رهبری چهره های سیاسی چون صلاح الدین ایوبی، مردم کردستان بر علیه مهاجمان برای دفاع از
استقلال و آزادی تمام خلقهای ایران و فرهنگهایشان به پا خواستند. آنها همچنین نقش مهمی در شکل
گرفتن جنبش ملی و آزادیبخش کشورمان داشتند. مردم کردستان کلید آزادی و خوشبختیشان را در
انقلاب می دیدند و آنها تحت رهبری امام خمینی همراه با بقیه خلقهای ایران بر علیه رژیم شاه مبارزه کرده
و در این راه فداکاریهای بسیار نمودند.
پس از پیروزی انقلاب کردها همانند بقیه خلقهای تحت ستم ایران انتظار داشتند که در رژیم جدید
جمهوری تمام (؟ ستمها و توهین) فقرها و عقب ماندگیها و محرومیتهای ملی از بین بروند و جاده آزادی و
عدل هموار گردد. کردها ایران را به عنوان سرزمین اصلیشان نگاه می کنند و فکر جدایی کردستان از ایران
را در مخیله شان هم راه نمی دهند. آنها تمایل دارند که آزادانه در خانواده صمیمی و برادرانه خلقهای ایران
زندگی کنند و امور محلی را در محدوده تمامیت ارضی ایران متحد اداره نمایند.10 مهر
مشکلات کردها
سند شماره (42)
از: سفارت آمریکا تهران تاریخ: 10 اکتبر 7918 مهر 58
به: وزارت امور خارجه واشنگتن، دی. سی. فوریطبقه بندی: خیلی محرمانه
شماره سند: 0847
موضوع: مشکلات کردها
1 (تمام متن خیلی محرمانه)
2 طبق گزارشهای مطبوعاتی و رادیویی در جواب به کمینی که به پاسداران انقلاب وارد آمد (تلگرام
مرجع)، چمران وزیر دفاع از طریق هوایی به کردستان رفت تا بر عملیات علیه شورشیان، نظارت کند. در
ص: 810
همین حال «شاکر»، رئیس ستاد مشترک اعلام کرد که ارتش «برنامه های گسترده ای جهت مقابله با
شورشیان کرد» تهیه کرده است و صباغیان، وزیر کشور به مطبوعات گفت دولت موقت ایران در نظر دارد.
پس از اینکه منطقه شناسایی شد، جنگ را از داخل شهرها به کوهستانها بکشاند.
3 روشن شدن ماجرای کمین خیلی طول خواهد کشید:
طبق گزارش کمین روز یکشنبه 15 مهر اتفاق افتاد. کمین هنگامی روی داد که پاسداران انقلاب بدون
اطلاع فرمانده محلی ارتش و خلاف توصیه او از قرارگاه ژاندارمری نزدیک سردشت، به جانب بانه
می رفتند، معلوم نیست که 22، یا 52 پاسدار در جریان این کمین کشته شده باشند.
4 در تاریخ 18 مهر مراسمی برای پاسداران کشته شده در سراسر ایران برگزار شد. در تهران بازار
تعطیل شد و مراسمی در دانشگاه تهران بر پا گردید لیکن هیچ تظاهراتی در مقابل سفارت به وقوع
نپیوست. (تظاهرات روز 17 مهر طبق نوشته روزنامه جمهوری اسلامی از جانب جامعه دانشجویان
مسلمان دانشگاه تهران و سازمان دانشجویان مسلمان دانشگاه شریف ترتیب یافته بود.)
5 روزنامه «جمهوری اسلامی»، نشریه راستگرایان، امروز هم کماکان به حملات خود پیرامون
دخالت آمریکا در جبهه کردستان ادامه داد و تصویری خونین از یک پاسدار انقلاب سوخته شده را در
روزنامه درج کرده بود و زیر آن نوشته بود «حقوق بشر به سبک آمریکایی» (برای شرح جزئیات به تلگرام
مرجع رجوع کنید.)
6 علاوه بر این، روزنامه فوق مطلبی را به نقل از رویتر از بیروت درج کرده بود که: طباطبائی معاون
نخست وزیر اظهار داشت که دو هفته قبل شاه 200 میلیون دلار از طریق زاهدی سفیر اسبق به منظور
حمایت مالی در اختیار شورشیان کرد قرار داده است. نظریه: نظریات دولت موقت ایران تاکنون در مورد
دخالت خارجیها نسبتا مشخص نبوده است، لیکن بدیهی به نظر می رسد که آنها نسبت به همکاری عراق با
اکراد و همچنین ارتباط «اسرائیلیها» با آنان مظنون هستند.
7 روز چهارشنبه 18 مهر به دنبال قرار قبلی با «پارساکیا» رئیس اداره چهارم وزارت امور خارجه،
قائم مقام رایزن سیاسی نسخه ای از سرمقاله روزنامه جمهوری اسلامی را به وی نشان داد و نگرانی
سفارت را نسبت به لحن گزارشهایی پیرامون دخالت آمریکا در کردستان بیان داشت. مأمور سفارت
خاطرنشان ساخت که احتمالاً چنین گزارش بی اساسی موجب برگزاری تظاهرات کوچکی در تاریخ 17
مهر در مقابل سفارت شده است. مأمور سفارت ادامه داد که روزنامه جمهوری اسلامی به هر حال نشریه
حزب جمهوری اسلامی آیت اللّه بهشتی است. پارساکیا به مأمور سفارت اطمینان داد که دولت موقت ایران
در چنین مطالبی دست ندارد و تا کنون هیچ یک از مقامات دولت موقت، دولت ایالات متحده را متهم به
دخالت در کردستان نکرده اند. او به یاد آورد که در گزارشهای بعضی از مطبوعات نامی از ایالات متحده
برده شده، لیکن اظهار داشت تنها اتهامی که دولت نسبت به دخالت قدرتهای خارجی وارد آورده، متوجه
اسرائیل و عراق بوده است. «پارساکیا» گفت که دولت موقت ایران روزنامه های «آزاد» از قبیل جمهوری
اسلامی را کنترل نمی کند، لیکن وی به نگرانی ما در این مورد پی برد. او گفت که نگرانی ما را به اطلاع
یزدی، وزیر امور خارجه، که به تازگی به ایران بازگشته است، خواهد رساند. «پارساکیا» اظهار داشت که
بعد از ظهر آن روز یزدی مصاحبه مطبوعاتی خواهد داشت، تا در مورد سفر خود در مورد سفر خود
توضیحاتی بدهد. در حین صحبت، مأمور سفارت مکررا در مورد احترام دولت ایالات متحده نسبت به
ص: 811
تمامیت ارضی ایران اطمینان خاطر داد.لینگن
وزیر دفاع و فرمانده نیروی زمینی ایران در کردستان زخمی شدند
سند شماره (43)
از: اداره وابسته دفاعی ایالات متحده در تهران تاریخ: 15 اکتبر 7923 مهر 58
به: اداره اطلاعات دفاعی، واشنگتن، دی. سی.طبقه بندی: خیلی محرمانه
شماره سند: 0948
موضوع: وزیر دفاع و فرمانده نیروی زمینی ایران در کردستان زخمی شدند
16 خلاصه: (خیلی محرمانه) در حین ملاقات با افراد نیروهای مسلح ایران در صبح 23 مهر 58 این
اطلاعات به منبع اطلاعاتی داده شد. مصطفی چمران وزیر دفاع و سرتیپ ولی اللّه فلاحی فرمانده نیروی
زمینی که در مأموریت بررسی اوضاع در کردستان بودند، توسط نارنجک دستی (نوعی وسیله انفجار) که
به اتاق گردهمایی آنان پرتاب شده بود، مجروح شدند. گفته می شود هر دو نفر در بیمارستانی در کردستان
بستری هستند.
نظریه تهیه کننده:
الف: (خیلی محرمانه) منبع کاملاً اطمینان دارد که این خبر حقیقت دارد. معهذا وی قادر به مشخص
کردن محل حادثه و میزان جراحات وارده به افراد نبوده است.
ب: (خیلی محرمانه) دلیلی برای تردید در مورد صحت این اطلاعات نداریم. اگر فرض بر آن داریم که
خبر درست باشد، نشانه اقدامات جدید و شدیدتر دولت موقت در کردستان خواهد بود.
هنگامی که دشمن شما در کشتن یا کوشش برای کشتن نمایندگان شما پافشاری می کند ارجاع به حکمیت
(برای رفع اختلاف با این دشمن) کار مشکلی است.
سوءظن ایران نسبت به دخالت ایالات متحده در کردستان
سند شماره (44)
از: سفارت آمریکا تهران تاریخ: 19 اکتبر 7927 مهر 58
به: وزارت امور خارجه واشنگتن، دی. سی. فوری.
شماره سند: 1105طبقه بندی: خیلی محرمانه
موضوع: سوءظن ایران نسبت به دخالت ایالات متحده در کردستان
1 (تمام متن خیلی محرمانه)
2 سوءظن ایرانیان نسبت به دخالت ایالات متحده در کردستان، در اینجا مشکل جدی و دنباله داری
است. در ملاقاتهایی که هفته گذشته با انتظام و یزدی داشتیم، یزدی، وزیر خارجه، در اظهاراتش خطاب به
مأمور سفارت مکررا دخالت سازمان «سیا» را مورد تأکید قرارداد. در حالی که احتمالاً در کم کردن
سوءظن آنها مقداری پیش رفته ایم، رژیم با لحن مرددی سخن می گوید و در این مورد مقدار بسیار
معتنابهی شکاکیت باقی مانده که باید بر آن فائق آییم.
3 علاوه بر این، مطبوعات از جمله روزنامه هایی که در نظر عامه وابسته به خمینی هستند و افرادی
چون انتظام و یزدی علنا کنترلی بر آن ندارند، همه روزه حملات خود را، با اتهام دخالت در کردستان، علیه
ما ادامه می دهند.
ص: 512
4 انتظام به ما اظهار داشته است که اگر ایالات متحده در یک سطح عالی علنا این گزارشها را تکذیب
نماید. او و دیگر مقامات دولتی که از خطرات ناشی از تداوم این مبارزه آگاهی دارند، اسباب بهتری برای
مقابله با این مشکل خواهند داشت.
5 ما می خواهیم که عکس العمل نشان دهیم. ما نمی خواهیم در موضع تلافی جویانه تنگی قرار
بگیریم که برای اتهامات مسخره ای که از سوی مطبوعات و عناصر در دولت موقت ایران علیه ما به عمل
می آید اعتباری قائل شویم، و هر بار که این اتهامات مطرح شد در مقام تکذیب آنها برآییم. ما همچنین
اذعان داریم تا زمانی که دولت همچنان درگیر مسئله کردستان است، بهانه مذبوحانه مناسبی برای
مطبوعات و بسیاری از چهره های سیاسی ایران خواهیم بود.
6 با وجود این، ما گمان می کنیم زمان آن فرا رسیده است که ما با یک تأکید مجدد استوار بر موضعمان
در این مورد، در وسایل ارتباط جمعی ظاهر شویم. بنابراین از وزارتخانه تقاضا می کنیم در آینده نزدیک
فرصتی برای یک مقام ارشد تصمیم گیرنده بیابد تا حمایت ما را از تمامیت ارضی و استقلال ایران مجددا
اعلام داشته و در این رابطه تأکید ورزد که اتهامات دخالت ما در کردستان کلاً بی اساس است. با چنان
بیانیه ای که از جانب یک مقام عالیرتبه در مطبوعات صادر می شود، موضع خود ما در تهران در رابطه با
چنین اتهاماتی که آنها مطرح می کنند، شدیدا تقویت خواهد شد.لینگن
مشکلات کردها
سند شماره (45)
از: سفارت آمریکا تهران تاریخ: 22 اکتبر 7930 مهر 58
به: وزارت امور خارجه واشنگتن، دی. سی. فوری طبقه بندی: سری
شماره سند: 11179
موضوع: مشکلات کردها
1 (تمام متن خیلی محرمانه)
2 از 24 مهر جنگ در مناطق کردنشین و شدیدترین آن در مهاباد ادامه داشته است. طبق نوشته
روزنامه های تهران در تاریخ 12 مهر، جنگ شدیدی به ویژه در مهاباد روی داد که طی آن یک تانک در
داخل خود شهر منهدم شد. از قرار معلوم مقداری جنگ خانه به خانه در آنجا ادامه دارد و شاید 77 نفر
کشته شده اند. زدوخوردهای پراکنده گزارش شده همچنان در سراسر مناطق کردنشین در بوکان، مریوان،
سقز و بانه ادامه دارد. در تاریخ 28 مهر تظاهرات و انفجارهای بمب در سنندج به وقوع پیوست.
3 واکنش دولت موقت ایران نسبت به جنگ گسترده، فوق العاده بی نظم و سازمان نیافته بوده است.
شکیبا، استاندار استان کردستان در تاریخ 28 مهر به نشریه تهران تایمز گفت که در استان او نقض کامل
قوانین و انتظامات حکمفرماست. او گفت پاسداران در سنندج، دستوری از شورای انقلاب دریافت
داشته اند مبنی بر اینکه در اداره تظاهرات سنندج دخالت ننمایند و بنابراین آنها کاملاً عقب نشستند.پلیس
و ژاندارمری محلی به علت خطرناک بودن اوضاع از مداخله خودداری ورزیدند و طبق گفته فرماندار، به
دنبال یک اعتصاب عمومی شهر به حالت تعطیل درآمد.
4 از قرار معلوم چمران، وزیر دفاع، هفته گذشته به منظور تلاش برای تحت کنترل در آوردن اوضاع به
کردستان رفت. مقامات سفارت شایعاتی مبنی بر مجروح شدن وی و سرتیپ فلاحی را در جملات مختلف
ص: 813
شنیده اند. معهذا، در تاریخ 28 مهر فرمانده ستاد فلاحی و ابوشریف، فرمانده سپاه پاسداران در مراسم
فارغ التحصیلی مدرسه نظام در تهران حضور داشتند، لیکن ما هنوز چمران را ندیده ایم.
پاسداران انقلاب که قسمت عمده جنگ در کردستان را اداره می کنند، به نظر نمی رسد که در مقابل
تاکتیک حمله و گریز شورشیان کرد خیلی خوب عمل کنند. در حالی که گزارشهایی وجود دارد مبنی بر
اینکه هلیکوپترها و هواپیماهای ارتش در عملیات تدافعی در مهاباد شرکت می کنند ولی هنوز به طور
جدی درگیر جنگ نشده است. فرمانده ارتش مهاباد به روزنامه تهران تایمز گفت که ارتش تا کنون فقط در
یک درگیری در کوههای مهاباد درگیر بوده است، درگیری زمانی روی داد که به سوی آنان آتش گشوده
شد و ایشان آن را پاسخ گفتند. طبق یک گزارش موثق افسران یک گردان زرهی که از دستور چمران جهت
شرکت در جنگ سرباز زده بودند، در دادگاه انقلاب تحت محاکمه هستند (ما قادر به تأیید این گزارش
نبوده ایم).
5 به نظر نمی رسد در تلاشهای دولت موقت ایران جهت مذاکره با شورشیان به مراتب پیشرفتی
حاصل شده باشد و افزایش سریع نمایندگانی که از جانب خمینی، بازرگان و دیگران اعزام شده اند انبوهی
از گزارشهای متضاد را به وجود می آورد. فروهر، وزیر مشاور و زیبا کلام نماینده بازرگان در تاریخ 19
اکتبر به تهران بازگشتند و به هیئت دولت گزارش داده اند. بر اساس گزارشهای مطبوعات، در حالی که
فروهر با رهبران محلی کردها ملاقات کرده است. تماسی با حسینی و یا قاسملو نداشته است. از طرف
دیگر، روز پنجشنبه 10 مهر، روزنامه تهران تایمز چنین نقل کرد که مهدی بهادران نماینده شخصی خمینی
که مدت یک ماه در کردستان بوده است به خمینی گزارش داده که مسائل کردستان ناشی از توطئه ای است
که به وسیله روحانی نمایان ساواکی ضد کرد، فرماندهان محلی نظامی و ژاندارمری و چمران وزیر دفاع
می باشد. بعدها این داستان به وسیله دفتر بازرگان تکذیب شد و گفته شد که نه تنها گزارش «بهادران»
دروغ بوده، بلکه خود وی نیز نماینده خمینی نبوده است.
6 در تاریخ 29 مهر بازرگان مذاکراتی با خمینی انجام داد و روزنامه تهران تایمز گمان بر آن دارد که
وی پیشنهاد عفو حسینی و قاسملو را هم مانند دیگر رهبران حزب دموکرات کردستان، کرده است. معهذا،
سفارت تردید دارد که خمینی که تا به امروز از معامله کردن با این دو رهبر خودداری نموده است، چنین
پیشنهادی را بپذیرد.
در تاریخ 29 مهر خمینی خطاب به کارمندان رادیو و تلویزیون گفت که وی بدلیل اینکه شورشیان با
مردم بی گناه محلی مخلوط هستند، نمی خواهد که برای کردستان اعلام جنگ تمام عیار بکند. او به اکراد
خطاب کرد که شورشیان ضد انقلابی را از خود جدا سازند و اخطار کرد که نقشه ای در جریان است که به
وسیله «مردمی که منافعشان به سبب انقلاب در خطر افتاده» اجرا می شود و می خواهند از راه جدا کردن
کردستان، بلوچستان و خوزستان کشور را متلاشی کنند.
7 در میان تمام اینها، نماینده دیگری از خمینی، شیخ حسن کرمانی، در 29 مهر برای مذاکراتی با
مأموران رسمی بغداد به طرف مرز عراق پرواز کرد. (گزارشهای مطبوعات ادعا کرده اند که هواپیماهایی
احتمالاً هواپیماهای عراقی به فضای ایران در کردستان تجاوز می کرده اند.)
8 ایالات متحده همچنین در روزنامه جمهوری اسلامی متعلق به جناح راست، مورد حمله قرار
می گیرد. این روزنامه در 29 مهر مطلبی را در مورد کردستان که ادعا می کرد که مزدوران آمریکایی در
ص: 814
جنگ شرکت می کنند، درج کرد.لینگن
دفتر اطلاعاتی دفاعی ایران: کردها مهاباد را می گیرند
سند شماره (46)
از: دفتر اطلاعات دفاعی واشنگتن، دی. سی.به: دفتر اطلاعات دفاعی
طبقه بندی: خیلی محرمانه غیر قابل رویت برای خارجیان 2546تاریخ: 23 اکتبر 791 آبان 58
شماره سند: 5059
موضوع: یادداشت اطلاعاتی دفاعی از طرف دفتر اطلاعاتی دفاعی ایران: کردها مهاباد را می گیرند
1 (خیلی محرمانه غیر قابل رؤیت برای خارجیان) در خلال اواخر هفته 22 مهر، جنگ شدیدی در
منطقه کردنشین از شمال غربی ایران، بین شورشیان کرد و نیروهای دولتی دوباره آغاز شد. از بیست و
ششم تا به حال، شدیدترین جنگ، در پناهگاه سابق کردها در مهاباد، صورت گرفته است.کردها، حداقل
به طور موقت، از تاکتیک چریکی حمله و گریز دست کشیده اند و نیروهای دولتی را مستقیما در خیابانهای
مهاباد به مبارزه می طلبند. از قرار معلوم کردها، بدنبال دو روز جنگ شدید که طی آن سه تانک را نابود و
چهارمی را تصاحب کردند، ترتیبی دادند که نیروهای دولتی را در بیست و هشتم به سربازخانه هایشان
برگردانند. در حال حاضر آنها اکثر شهر را تحت کنترل دارند. تعداد کشته ها و زخمیها محاسبه نشده است.
گزارش شده که شهر روز بیست و دوم نسبتا آرام بوده و ظاهرا هر دو طرف مناطق خودشان را حفظ
می کنند. شورشیان هیچ کوششی برای حمله به پادگانها نکرده اند، و نیروهای دولتی هیچ تلاشی جهت
ترک سربازخانه ها انجام نداده اند.
2 (خیلی محرمانه غیر قابل رؤیت برای خارجیان) باید منتظر ماند و دید که آیا دولت آخرین
درگیری را با اعزام دوباره نیروهای تقویتی نظامی به منطقه جواب خواهد داد، یا اینکه درپی حصول توافق
از طریق مذاکره خواهد بود. دلایلی وجود دارد که بعضی از مقامات یک راه حل صلح آمیز را دوست دارند.
هم اکنون فروهر وزیر امور استانها به دنبال مذاکرات مقدماتی صلح با رهبران کردها، به تهران بازگشته
است. همچنین، نقل می شود که آیت اللّه بهشتی، عضو عالیرتبه روحانیون، روز بیست و هشتم گفته است که
این شورش باید از طرق سیاسی خاتمه یابد نه از راههای نظامی اما اینکه نمایندگان دولت باید با چه
چیزهایی (پیشنهادهائی) اقدام به مذاکره نمایند، قابل سؤال است. تنها قولی که تا کنون فروهر علنی ساخته
است، عفو اکراد به استثنای رهبران آنها شیخ حسینی و قاسملو می باشد. احتمالاً هر گونه تلاش جدی
برای مذاکره در مورد برقراری صلح توسط آیت اللّه خمینی که به مصلحت اندیشی شهرت ندارد، خنثی
خواهد شد. در گذشته وی نسبت به تقاضاهای خودمختاری اقلیتها سختگیری می کرد و اکنون انتظار
نمی رود که حاضر به مصالحه باشد. احتمالاً کردها نیز به نوبه خود با پیروزیهایشان در مهاباد دلگرم
شده اند و محتملاً با سرسختی بیشتری به تلاش خود برای کسب خود مختاری ادامه خواهند داد.
گزارشگر: آدامز
گزارش سیاسی هفتگی
ص: 815
سند شماره (47)
از: سفارت آمریکا تهران تاریخ: 28 اکتبر 796 آبان 58
به: وزارت امور خارجه واشنگتن، دی. سی.
طبقه بندی: خیلی محرمانه
موضوع: گزارش سیاسی هفتگی
1 (تمام متن خیلی محرمانه)
2 خلاصه: ناآرامی در مناطق کردنشین ادامه دارد و شهر مهاباد مرکز عملیات خشونت آمیز فزاینده
بوده است. سطح زدوخورها منجر به آن شده است که چهار عضو کابینه دستور گرفته اند یک کمیسیون
ویژه برای مذاکرات صلح تشکیل دهند. در خوزستان چندین حادثه پرتاب بمب گزارش داده شده است.
زدوخورد هفته گذشته در بندر انزلی در ساحل دریای خزر ظاهرا منجر به آرامش شده است و یک
کمیسیون رسیدگی برای گزارش درباره اوضاع اعزام شده است. اسقف کلیسای انجیلی در اصفهان از
طرف چند مهاجم ناشناس مورد حمله قرار گرفته است. در تهران، کابینه نشانه هایی از فشارهای داخلی
بروز می دهد و وزیر بازرگانی دو نفر از همتاهای خود را متهم کرده است که برای انتصاب یک نفر به
معاونت خود که گویا سابقا عضو ساواک بوده است، اعمال نفوذ می کنند. معاون وزارت بازرگانی از قرار
میلیون با چهار میلیون دلار از پولهای وزارت بازرگانی فرار کرده است. (پایان خلاصه)
3 ناآرامی در منطقه کردنشین ایران در هفته گذشته ادامه داشت و زدوخوردهای اصلی در اطراف
مهاباد بوده است. هر چند گزارشهای رسیده چندان روشن نیست، ولی در پایان هفته گذشته مهاباد ظاهرا
به طور کم و بیش رسمی در دست شورشیان کُرد بوده است و شورشیان حزب دمکرات آزادانه در شهر
رفت و آمد می کنند. فرمانده ایرانی ارتش در این منطقه به مطبوعات اظهار داشت که واحدهای ارتش و
پاسداران انقلاب در مهاباد ناگزیرند به دستور حکومت موقت ایران در سربازخانه های خود باقی بمانند تا
از قتل غیرنظامیان در مهاباد اجتناب شود. هنگامی که واحدهای حکومت موقت ایران می کوشند در شهر
رفت و آمد کنند، ظاهرا در معرض تیراندازی واقع می شوند. حوادث پراکنده ای همچنان در سراسر منطقه
کردنشین روی می دهد و پاسداران انقلاب آماج اصلی حملات کردها هستند. آخرین زدوخوردها از
مریوان و بانه گزارش شده است. مدارس در سراسر منطقه اکنون تعطیل است و کار و کسب و دادوستد
ظاهرا هرگاه حادثه ای یا تظاهراتی صورت می گیرد، تعطیل می شود (همان طوری که در روز 5 آبان در
سقز اتفاق افتاد).
4 بازرگان نخست وزیر و یک هیئت نمایندگی مرکب از پنج وزیر روز 29 مهر برای بحث درباره
پیشنهادهای صلح کردها از خمینی دیدن کرده اند. ولی هنوز نتیجه این بحثها اعلام نشده است.مسئله
بخشودگی قاسملو رهبر حزب دمکرات کردستان و شیخ عزالدین حسینی رهبر مذهبی کردها یکی از
موانعی به شمار می آید که مذاکرات را به بن بست کشانده است. حتی آیت اللّه خلخالی که به نام «قاضی
دارزن» معروف شده است، ظاهرا در این کوششهای بی نتیجه به منظور برقراری مجدد صلح در منطقه
دست داشته و آمادگی خود را برای تسلیم به عنوان گروگان نزد نیروهای حزب دمکرات کرد در ازای
رهایی پاسداران انقلاب به اسارت گرفته شده از سوی شورشیان کرد ابراز داشته است. برای رسیدگی به
مسئله کردها چهار وزیر منصوب شده اند که عبارتند از: هاشم صباغیان وزیر کشور، وزیر دفاع دکتر
ص: 816
مصطفی چمران، و وزیر برنامه و بودجه عزت اللّه سحابی و داریوش فروهر وزیر مشاور. این چهار نفر روز
5 آبان برای بحث درباره مسائل و نقشه های مربوط به ایجاد ستادی در سنندج با خمینی ملاقات کرده اند.
نام آیت اللّه شریعتمداری به عنوان یک میانجی احتمالی بین حکومت موقت ایران و شورشیان کرد همچنین
به زبان آورده می شود. اظهار نظر: ما امیدواریم که موضع ملایمی که حکومت موقت تا به حال در مهاباد
داشته حاکی از آن باشد که حکومت موقت ایران قصد دارد از طریق مذاکره برای حل و فصل مسئله کردها
بکوشد.
5 گزارشهای خرابکاری از استان خوزستان همچنان ادامه دارد. چنان که گزارش شده است روز 25
مهر 3 فقره انفجار در لوله های نفتی روی داده است، انفجار اولی در چهار کیلومتری اهواز روی داد که
باعث آتش سوزی ناشی از ریزش گاز و نفت شد. 2 انفجار دیگر در شاهراه اهواز و بندر خمینی بر روی
خط لوله نفتی از چاههای سربسته که مدتی تعطیل شده است روی داد. روز 26 مهر خرابکارانی که همراه
دسته بدرقه کنندگان یک عروس و داماد در اهواز مسافرت می کردند، به طرف ستاد سابق فرماندار و یک
اتوبوس که پارک کرده بود، بمبهایی پرتاب کردند. ولی تلفاتی از این دو حادثه انفجار گزارش نشده است.
روز 29 مهر خرابکاران خط آهن اهواز اندیمشک را منفجر کرده اند که در نتیجه یک قطار مسافربری از
خط خارج شد. از این حادثه نیز تلفاتی گزارش نشده، ولی خط آهن بسته شده است. حوادث پرتاب بمب
دیگری در یک قطار باری و در یک نیروگاه برق در خرمشهر گزارش گردیده ولی ظاهرا آسیب زیادی از
این حوادث ناشی نشده است. یک نیروگاه برق در آبادان همچنین ظرف هفته گذشته مورد حمله قرار
گرفت. مدنی استاندار خوزستان که مدعی است ناآرامی در استان او از سوی یک کشور همسایه (عراق) به
وجود می آید شخصا علاقه مند به برقراری آرامش در این منطقه است. حیثیت و اعتبار مدنی که یک
کاندیدای بالقوه در انتخابات آینده برای ریاست جمهوری می باشد، اگر وی نشان بدهد که قادر نیست
اوضاع امنیتی را در خوزستان تحت کنترل درآورده لطمه خواهد دید.
6 مدنی همچنین در حل و فصل ناآرامیهای بندر انزلی (بندر پهلوی) دست داشته است، او برای
شرکت در مذاکرات صلح به دنبال زدوخورد هفته گذشته بین ماهیگیران محلی و پاسداران انقلاب از این
شهر ساحلی دریای خزر دیدن کرده بود. این زدوخورد که منجر به قتل 14 نفر و مجروح شدن 47 نفر طبق
گزارش مطبوعات و (قتل 23 نفر به گفته یک منبع نیروی دریایی) شده بود ظاهرا با کنارگذاردن پاسداران
انقلاب از شهر و دادن حق بیشتری به ماهیگیران خاتمه یافته است. از سوی بازرگان نخست وزیر دستور
داده شده است تا به این آشوب رسیدگی شود. فرماندار شهر انزلی، وزیر کشاورزی و رئیس شرکت شیلات
ایران را متهم به آن کرده است که آشوبهای اخیر را آنها ایجاد کرده اند. رئیس شرکت شیلات نیز همان
طوری که انتظار می رود همه تقصیرها را به گردن فرماندار انداخته است.
7 تهران شاهد یک نوع جالبی از تغییر درباره مسئله کمبود مسکن دانشجویان بوده است. هتل
بین المللی در خیابان شمیران قدیم و هتلهای سینا و امپریال و والدروف و رویال گاردن در خیابان 1
لقانی، 4طالقانی
و هتل سمیرامیس در نزدیکی سفارت از سوی دانشجویان دانشگاه برای استفاده به عنوان خوابگاه اشغال
شده است. هر چند دادستان تهران، ژنرال شهشهانی نسبت به این اشغال اعتراض کرده است، به احتمال
قوی هر گونه کوششی برای اخراج این دانشجویان از طریق زور منجر به بروز حوادث خشونت آمیز
خواهد شد. از زمان انقلاب تاکنون تصرف داراییهای مشابه از سوی گروههای مختلف گزارش شده است و
ص: 817
حکومت موقت ایران باید نهایت احتیاط را در مورد تقاضاهای مصادره از سوی گروههایی که مدعی
«انقلابی» بودن هستند و ترسهای کاملاً موجه صاحبان داراییها به خرج دهد.
8 حسن دهقانی تفتی اسقف کلیسای انجیلی در خانه خودش در اصفهان روز 6 آبان از سوی چند نفر
ناشناس مورد حمله قرار گرفت. مهاجمین مسلح 5 گلوله به طرف او شلیک کرده اند که یکی از آنها به
دست همسر او اصابت کرد و مهاجمین پس از شلیک 5 گلوله از صحنه فرار کرده اند. انگیزه های این حمله
علیه اسقف که آسیبی ندیده همچنان مجهول است.
9 یک جنجال بزرگ وزارت بازرگانی را تکان داده است. ابراهیم نیک خلق، معاون وزیر ظاهرا پس
از اینکه دریک ماجرای اختلاس 4 میلیون دلار که برای پرداخت حق الارض به یک کمپانی آمریکایی
اختصاص یافته بود ابتدا پنهان شده و بعدا فرار کرده است. نیک خلق همچنین متهم به داشتن ارتباطاتی با
ساواک و کوشش برای برقراری شبکه ای از عمال ساواک در وزارت بازرگانی می باشد. رضا صدر وزیر
بازرگانی، علی محمد ایزدی وزیر کشاورزی و کاظم سامی، وزیر بهداری را متهم کرده است به اینکه آنها او
را برای انتصاب نیک خلق به عنوان معاون وزیر تحت فشار قرار داده اند.
لینگن
مسائل مربوط به کردها
سند شماره (48)
از: سفارت آمریکا تهران تاریخ: 31 اکتبر 799 آبان 58
به: وزارت امور خارجه واشنگتن، دی. سی.
طبقه بندی: خیلی محرمانه
شماره سند: 1513
موضوع: مسائل مربوط به کردها
1 (تمام متن خیلی محرمانه)
2 پس از یک یا دو روز آتش بسی که به وسیله حکومت موقت ایران در مناطق کردنشین در 6 یا 7
آبان اعلام شد، از قرار معلوم در 8 آبان بر هم خورده است، طبق نوشته روزنامه (انگلیسی زبان) تهران
تایمز، حسینی رهبر مذهبی آتش بس را رد کرده و نیروهای حزب دمکرات کردستان به حملات خود علیه
پاسداران انقلابی و ژاندارمری و پاسگاههای ژاندارمری ادامه می دهند. طبق نوشته تهران تایمز هم مهاباد
و هم بوکان اکنون در دست شورشیان است و حزب دمکرات کردستان بسیاری از پاسگاههای ژاندارمری
را در مرز ایران و عراق تصرف کرده است. (روزنامه های فارسی زبان درباره این زدوخوردها گزارشی
نداده اند و روزنامه بامداد که صبحها منتشر می شود طی یک اطلاعیه ضد و نقیض متذکر شده است که
حزب دمکرات کردستان از اعضای خود در مهاباد خواسته است تا از زد و خوردها به علت مذاکرات بین
حزب دمکرات کردستان و دولت موقت ایران اجتناب کنند. بامداد همچنین نوشته است که روز 8 آبان
مهاباد آرام بود و مغازه ها باز بوده اند). در پاسخ حملات مداوم حزب دمکرات کردستان شاکر رئیس ستاد
مشترک گفت که در حالی که ارتش رأسا دست به عملیات مسلحانه نخواهد زد، با تجاوز مسلحانه و
عملیات تحریک آمیز متوجه نیروهای مسلح شدیدا مقابله خواهد شد. (ارتش در سراسر این مدت
می کوشد از زدوخورد برکنار باشد هر چند ارتش نیز متحمل تلفات شده است و سفارت تصور می کند که
ص: 818
پیام شاکر بدین معنی است که همچنان به پیروی از این سیاست ادامه خواهد داد.)
3 منطقه کردنشین اکنون برای تظاهرات در تاریخ 10 آبان آماده می شود. حزب دمکرات کردستان
اعلام داشته است که عید قربان امسال عید شهدا نامگذاری خواهد شد و در اوراقی که در سراسر منطقه
پخش شده از مردم کرد خواسته شده است، با تعداد زیادی در این تظاهرات شرکت کنند و علیه «رفتار
حکومت» در سر و کار داشتن با مسائل کردها اعتراض کنند.
4 از هیئت دولت که مسئول مذاکره با شورشیان و حل مسئله کردها است خبر کمی شنیده شده است.
به موجب گزارش مطبوعات تهران، حسینی نه تنها آتش بس را رد کرده است، بلکه همچنین خواسته های
بسیار شدیدی به مذاکره کنندگان ارائه داده است. لااقل یکی از خواسته ها ظاهرا این است که پاسداران
انقلابی از این منطقه عقب نشینی کنند.
لینگن